Referandum sonuçları dünya basınında…
İngiltere’nin önemli gazetelerinden The Times, referandum sonucunu “Ordu savaşı kaybetti” şeklinde yorumladı. Halkın, beklenenin de ötesinde bir yüzde ile evet dediğini yazan gazete, bu sonucun Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın elini güçlendirdiğini savundu.
Erdoğan’ın, “Artık ileri demokrası yolunda büyük bir barajı aşmış bulunuyoruz. Evet diyen de hayır diyen de bugün kazandı” sözlerine yer veren gazete, AK Parti’nin her ne kadar gücünü tescil etse de hem Türkiye’de, hem de Avrupa’da Avrupa Birliği reformlarında görülen yavaşlamadan dolayı sık sık eleştirildiğini iddia etti.
Haberde, yeni anayasa değişiklikleriyle birlikte kadın ve işçi haklarının genişletildiği, siyasi partilerin kapatılmasının güçleştirildiği, askeri mahkemelerin yetkilerinin azaltıldığı ve darbeci askerlerin yargılanmasının önünün açıldığı belirtildi. 2007 yılında ordu tarafından verilen e-muhtura’yı anımsatan gazetede, “Ordu bu muhtıra ile siyasete müdahale ederek Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün adaylığına karşı çıkmıştı. Hemen ardından yapılan genel seçimlerde yine halk AK Parti’ye desteğini göstererek artık ordunun siyasete müdahalesini istemediğini ortaya koymuştu” ifadelerine yer verdi.
Referandumda oy kullanma oranının yüzde 77 civarında olduğunu aktaran gazete, ‘hayır’ kampanyası yürüten CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun oy kullanamadığına vurgu yaptı.
The Guardian: Türkiye, çığır açan bir dönüşümün eşiğine geldi
Referandum sonuçlarıyla ilgili geniş bir değerlendirmede bulunan İngiliz The Guardian gazetesi, evet sonucuyla birlikte Türkiye’nin çığır açan bir siyasi dönüşümün eşiğine geldiği yorumunu yaptı.
Yüzde 58 sonucunun tahminlerin de ötesinde yüksek olduğuna dikkat çeken gazete, bunun Başbakan Recep Tayyip Erdoğan için bir zafer olduğunu yazdı. Haberde, yeni getirilen anayasa değişikliklerinin Avrupa Birliği (AB) normları çerçevesinde hazırlandığı hatırlatıldı. Türkiye’de bütün siyasi partilerin yeni bir anayasanın hazırlanması konusunda hemfikir olduklarını yazan gazete, ancak bu konuda da tam bir mutabakatın sağlanmasının hem siyasi partiler hem de seçmenler için çok zor göründüğüne vurgu yaptı.
Kılıçdaroğlu’nun oy kullanamamasını ‘küçük düşürücü’ olarak niteleyen The Guardian’da, “Referandum sonuçları CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu için kişisel bir yenilgi oldu. Daha da küçük düşürücü olanı da, Kılıçdaroğu’nun oyunu kullanamamasıydı” ifadeleri yer aldı. Referandumla gelen anayasal değişikliklerin, savcı ve hakimlerin atanmasında yürütmeye daha fazla güç verdiğini yazan The Guardian, aynı iktidar partisi AK Parti’nin iki yıl önce anayasa mahkemesi tarafından kapatmayla yüz yüze geldiğini anımsattı.
Haberin devamında, Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilgili ise şu ifadelere yer verildi: “Son 50 yılda 4 darbe yapan ordu, bu değişikliklerle birlikte etkisini daha da yitirecek. Artık ordu mensupları, AB normları çerçevesinde disiplin suçları dışında işledikleri suçlardan ötürü sivil mahkemelerde yargılanacaklar.”
The Independent: Erdoğan, yeni bir askeri darbeyi imkansız kıldı
İngiltere’nin önemli gazetelerinden The Independent, referandum sonuçlarını “hükümetin zaferi” olarak yorumladı. Gazete, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın Avrupa Birliği (AB) reformlarının yardımıyla yeni bir askeri darbeyi neredeyse imkansız hale getirdiğini savundu.
1980 askeri darbesinin ardından hazırlanan anayasanın, yapılan referandum ile önemli bir kısmının değiştirildiğini aktaran The Independent, darbenin 30. yılında yapılan referandumda yüzde 58 evet çıktığını bildirdi. Haberde, darbe sırasında 600 bin kişinin gözaltına alındığı, 450 kişinin hayatını kaybettiği ve birçok kişinin de kayıplara karıştığı hatırlatıldı. Gazete, yeni anayasa değişiklikleriyle, artık disiplin suçları dışında suç işleyen askerlerin sivil mahkemelerde yargılanacaklarını, siyasi partilerin kapatılmasının güçleştiğini ve yürütmenin bazı yetkilerinin genişletildiğini yazdı.
Referandumun önümüzdeki yıl yapılacak genel seçimlerin de bir ön işareti olarak görüldüğünü yazan gazete, yeni bir zafer kazanan AK Parti’nin 2002 yılından bu yana iktidarda olduğunu, ordunun siyaset üzerindeki gücünü kırdığını ancak CHP tarafından laikliği ortadan kaldırmakla suçlandığını aktardı.
Haberde, “Her ne kadar referandumdan AK Parti zaferle ayrılmış olsa da CHP ile AK Parti arasındaki sıkı atışmanın ileriki aylarda da devam edeceği” iddia edildi. Ordu ile AK Parti arasında zaman zaman gergin dönemlerin yaşandığını vurgulayan gazete, “Ancak referandumla birlikte ordu iyice altta kaldı ve referanduma da tabi müdahale etmedi. AB reformları, Erdoğan’ın ordunun gücünü kırmasına yardımcı oldu. Erdoğan, yeni bir askeri darbeyi de neredeyse imkansız kıldı” ifadelerine yer verdi.
The Daily Telegraph: Sonuç, Erdoğan’a genel seçimlerde yardımcı olacak
Referandum sonuçlarını değerlendiren İngiliz gazetesi The Daily Telegraph, Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliğindeki iktidar partisinin oylamadan zaferle ayrıldığını, ancak bazı kesimlerin rejimin tehlikeye girebileceği yönünde kuşkuları olduğunu aktardı.
Gazete, Avrupa Birliği’nin (AB) orduya karşı seçimle iktidara gelen partilerin elini güçlendireceği için anayasa değişiklik paketini desteklediğine dikkat çekti. Haberde, muhalefet partilerinin ise AB’nin sahip olduğu görüşten çok rejimin tehlikeye girebileceği konusunda endişeli olduklarını savundu.
Sonuçların önümüzdeki yıl yapılacak genel seçimler için Erdoğan’a büyük bir moral olacağına dikkat çekilen haberde, “Sonuçlar Erdoğan için moral, ‘hayır’ çıkması için uğraşan muhalefet partileri içinse hayalkırıklığı oldu” yorumunu yaptı.
Bu arada haberde, Genç Siviller’in Kenan Evren’in yargılanması için bugün mahkemeye dava açacaklarını bildirdi.
HALK OYLAMASININ YANKILARI AMERİKAN BASININDA
Anayasa değişikliğiyle ilgili halk oylamasının sonuçları ABD basınında ”Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın zaferi” olarak yorumlandı.
CNN’in internet sitesinde yer alan haberinde, ”referandumun Başbakan Erdoğan ve AK Parti için ses getiren bir zafer” olduğu belirtildi.
Anayasa değişikliğinin kadın, çocuk, yaşlı ve engellilere yönelik düzenlemeler getirdiğini ancak en tartışmalı bölümünün yargı sisteminde yapılan değişiklik olduğu ifade edilen haberde, Başbakan Erdoğan’ın bir danışmanının CNN’e ”değişikliğin yargının kast sistemini kıracağını” söylediği kaydedildi.
Başbakan Erdoğan’ın anayasa değişikliğinin daha çok özgürlük ve demokrasi getireceğini belirttiğini ancak karşıt görüşlerin de ”bu düzenlemelerin Türkiye’nin laik sisteminin altını kazacağı ve Başbakan Erdoğan’a yargının üzerinde çok fazla güç vererek onu modern zamanların sultanı haline getireceği” yönünde olduğu bildirilen haberde ”referandumla AK Parti iktidara geldiğinden bu yana sürekli çatışan Başbakan Erdoğan’ın İslami kökenli partisi ile Türkiye’nin laik kurumlarının da tekrar karşı karşıya geldiği” belirtildi.
Los Angeles Times’da Borzou Daragahi imzalı yazıda da referandumla Başbakan Erdoğan’ın büyük bir zafer kazandığı ifade edildi. Yazıda, referandum sonuçlarının Erdoğan için gelecek yılki seçime yönelik itici güç olacağı yorumunda bulunuldu.
Washington Post’un internet sitesindeki haberinde de ”referandumdan ‘evet’ oyu çıkmasıyla Türk halkının askeri dönemin kanunlarını reddettiği” belirtildi.
HOLLANDA BASINI:
Türkiye’de çoğunluk tartışmalı anayasa değişikliğini onayladı
Hollanda basını, anayasa değişikliği referandumunu yakından izledi. Sonucun yüzde 58 ile ‘evet’ çıkması, gazetelerin internet sayfalarında geniş olarak yer aldı.
De Volkskrant: “Muhalefet son haftalarda anayasa değişikliklerine karşı şiddetli kampanyalar yaptı. Ana muhalefet partisi CHP, Erdoğan’ın bir manevra gücüyle yargıyı kontrol altına almak istediğini iddia ediyor. Fakat Erdoğan için sonuç büyük bir zafer. Referanduma katılım oranı yüksek oldu. Seçmenlerin yüzde 77’si sandığa oy kullanmak için gitti. Ancak Türkiye’nin güneydoğusundaki birçok ilde katılım çok düşüktü.”
NRC Handelsblad: “Erdoğan bu değişiklik paketi ile silahlı kuvvetlerin yetkilerini azaltmak istedi. Ayrıca bu değişiklik ile Türkiye, Avrupa Birliği’ne üyelik için daha uygun olacak.”
De Telegraaf: “Referandumda yüzde 58 çoğunluk, yargıç ve asker gücünü azaltmak için, yüzde 42 ise askeri diktatörlüğü savunmaktan yana oy kullandı. Bu sonuç, MHP açısından büyük bir hayalkırıklığı oldu. Hollandalı Türkler de gümrük kapılarında oy verdi. Hiç de azımsanacak sayıda değillerdi.”
DÜNYA, REFERANDUMU ‘ACİL’ KODUYLA DUYURDU
Türkiye’de yapılan referandum dünya basınında da büyük yankı buldu. Uluslararası haber ajansları Associated Press (AP), Reuters ve Agance France (AFP) Press, referandum sonuçlarını “ACİL” koduyla abonelerine duyurdu. Yabancı gazeteler internet sitelerinde yine seçim sonuçlarına değinirken, BBC televizyonu da referandum sonuçlarını canlı yayınla duyurdu.
Referandum dünyada yankı bulurken, en ilginç değerlendirmeler Alman basınından geldi. Bild Gazetesi “Türkiye, darbe anayasasına ‘hayır’ dedi” yorumunu yaparken, Die Welt “Türkiye, referandumla Atatürk’ün mirasını geriye itiyor” diye yazdı.
İşte referandumun dünyada bulduğu yankılar:
ABD
CNN: Türkiye bölücü referandumu atlattı. Referandum hükümet partisinin zaferi oldu. Yeni anayasa kadınlara, çocuklara, çalışanlara yeni haklar veriyor. CNN’e konuşan üst düzey bir yetkili “Bu reform paketinin en büyük başarılarından biri yargıdaki kast sistemine son vermesi olacak” dedi.
AP: Türkler pazar günü darbe anayasalarını değiştirmek üzere referanduma gitti. Türk televizyonları 1980 darbesinden sonra hazırlanan anayasadaki değişikliklere destek verildiğini açıkladı.
FRANSA
AFP: Oy sayımı AK Parti’ye verilen desteğin büyük olduğu doğu illerinden başladı. Muhalefet batıda kalabalık şehirlerde daha fazla oy aldı.
LE FİGARO: Türkiye anayasa değişiklik paketini yüzde 58 ile onayladı. Evet zaferi, İslamcı muhafazakâr hükümeti güçlendirdi.
ALMANYA
BİLD: Türkiye halk oylamasında darbe anayasasına çoğunlukla hayır dedi.
DEUTSCHE WELLE: Türk halkı Anayasa hakkındaki kararını veriyor. Darbeden sonra yapılan Anayasa değişikliği için uzun süren tartışmalar sonucunda Türk halkı sandık başına gidiyor. İlk sonuçlara ve anketlere göre Türk halkı Anayasa’da yapılan değişikliklere onay veriyor.
DİE WELT: Türkiye yaptığı referandumla Atatürk’ün mirasını geriye itiyor. Hükümet referandum kampanyası sırasında sendikaları, sanayi odaları, işveren dernekleri ve sivil kuruluşları oylarının renklerini açıklamaya zorladı. Erdoğan “Tarafsız kalan bertaraf olur” dedi.
İSRAİL
THE JERUSALEM POST: Türkler, iktidar partisinin demokrasi yolunda önemli bir adım olduğunu söylediği darbe döneminden kalma anayasayı değiştirmek için sandığa gitti. 26 maddeden oluşan düzenleme İslami eğilimli hükümet ile Türkiye’nin temel değerlerinin tehdit altında olduğuna inanan güçlü elit sınıf arasında bir mücadeleye neden olmuştu.
HAARETZ: Türkiye’de tarihi referandum. Türkiye tarihi nitelikteki anayasa değişiklik paketini oylamak için sandığa gitti. Sonuçlar Türkiye’nin büyük çoğunluğunun hükümetin yargı üzerindeki denetimini artıracak düzenlemeye “Evet” dediğini gösteriyor.
İNGİLTERE
THE GUARDIAN: Türkiye referandum sonrası anayasa değişikliği yolunda. Erken seçim sonuçları halkın hükümet tarafından demokrasi yolunda atılan önemli bir adım olarak gösterilen düzenlemelere ‘evet’ dediğini gösteriyor. Sonuçlar 2011 seçimleri öncesi Başbakan Erdoğan’a desteğin de yüksek olduğunu ortaya koydu.
REUTERS: Türk seçmenlerin yüzde 58’i anayasa değişikliğine evet dedi. Resmi olmayan sonuçlar, Başbakan Erdoğan’ın gelecek yıllardaki seçimlerde de zafer kazanacağının bir göstergesi.
B.ARAP EMİRLİKLERİ
ALJAZEERA: Referandum AK Parti tarafından 2011 seçimleri öncesi önemli bir güven oylaması niteliğindeydi. Referandumdan çıkacak olumsuz bir sonuç 2011 seçimleri öncesi AK Parti’nin moralini bozabilirdi.
BELÇİKA
LE SOR: Türk seçmenlerin yüzde 60’ına yakını asker ve laik muhalefete karşı muhafazakâr hükümete destek verdi.
YUNANİSTAN
ERT: Yunan Devlet televizyonu ERT’in internet sitesinde yer alan haberde ise, referandumun, anayasanın kaderini belirleyeceği gibi, siyasi gelişmeleri de etkileyeceği değerlendirmesine yer verildi.